Γρηγόρης Πολύζος
O Γρηγόρης Πολύζος, συνθέτης και καθηγητής μουσικής, γράφει τις σκέψεις του για την τέχνη "On Demand".
Οδηγώ κάπως νευρικά στην Κηφισίας για να προλάβω να είμαι σε ένα επαγγελματικό ραντεβού στην ώρα μου, το ραδιόφωνο κάπου στο βάθος παίζει για πολλοστή φορά το νέο υπερκαταπληκτικό υπερσουξέ κάποιας έντεχνης αοιδού το οποίο σε έξι μήνες από τώρα ούτε η ίδια δεν θα θυμάται (αλλά αυτό θα το θίξουμε σε άλλη συζήτηση) και αμέσως μετά περνάει σε ειδήσεις: «Κορονοϊός μπλα, μπλά, μπλα, Μητσοτάκης, μπλα, μπλά, μπλα, μέτρα μπλα, μπλά, μπλα. Ήταν οι ειδήσεις με τον τάδε. Μπορείτε να ακούτε τις ειδήσεις ανά πάσα στιγμή στο site μας On demand». Οκ… Σε πρώτη φάση μου φαίνεται καλή ιδέα… και είναι καλή ιδέα. Δεν βρίσκω κάτι μεμπτό στο να μπορείς να ακούσεις τις ειδήσεις όποτε θες γιατί μπορεί να ήσουν στην τουαλέτα, να μιλούσες στο τηλέφωνο ή να χάζευες την ώρα των ειδήσεων. Γιατί να μείνεις ανενημέρωτος; Εκτός από ένα. Κακομαθαίνουμε κύριοι… Εμείς το κοινό εννοώ. Και αν ήταν μόνο για τις ειδήσεις ούτε γάτα ούτε ζημιά, μα σήμερα όλα είναι “on demand”, ελληνιστή κατά παραγγελία. Ταινίες On demand, μουσική On demand, τέχνη On demand. Εκατοντάδες ταινίες δωρεάν ή σε πολύ χαμηλή τιμή με το πάτημα ενός κουμπιού από τον καναπέ μας. Εκατομμύρια τραγούδια και μουσικές δωρεάν στον υπολογιστή, στο κινητό, στο tablet. Παντού. Ότι ώρα θέλουμε. Δωρεάν. Κακομαθαίνουμε στον βαθμό του κέρδους και εις βάρος της τέχνης. Και; Που είναι το κακό; Θα προσπαθήσω να εξηγήσω.
Η σχέση της τέχνης με τον «καταναλωτή» της, εραστή της θα έλεγα καλύτερα, ή έστω λάτρη της, δεν πρέπει να είναι τόσο εύκολη γιατί απομυθοποιείται. Είναι ακριβώς όπως στον έρωτα. Οι πιο μεγάλοι έρωτες, οι πιο παραμυθένιοι, οι πιο κινηματογραφικοί οι πιο έντονοι, οι πιο δυνατοί, είναι αυτοί που έχουν δυσκολίες, εμπόδια, οι απαγορευμένοι. Οι υπόλοιποι ξεφτίζουν γρήγορα, γίνονται συμβατικοί, γίνονται απλώς συμβίωση. Δεν υπάρχει έρωτας on demand. Το ίδιο συμβαίνει και με την τέχνη.
Παλιά (ακόμα και πριν 10 χρόνια, 35 χρονών είμαι) το να δεις μια ταινία ήταν μια ιεροτελεστία. Έπρεπε να πάρεις την εφημερίδα, να δεις ποιες ταινίες παίζουν που, να οργανώσεις την παρέα, να ντυθείς, να κουνηθείς, να πας στον κινηματογράφο, να στηθείς στην ουρά να πάρεις εισιτήριο, να πάρεις ποπ-κορν (ή νάτσος δεν θα τα χαλάσουμε εκεί) να κάτσεις να δεις την ταινία, να πας μετά να πιείς κάτι και να την συζητήσεις με τους φίλους και να τσακωθείς που εσύ βάζεις 4 αστεράκια ενώ ο άλλος μόνο 2.
Το ίδιο και με την μουσική. Βόλτα Σάββατο πρωί στο δισκάδικο, χαζεύεις τις κυκλοφορίες, «γαμώτο τα λεφτά δεν φτάνουν και για τα 3 cd (20 ευρώ το ένα παρακαλώ!), θα πάρω αυτά τα 2 και το άλλο τον άλλο μήνα». Το CD το έλιωνες. Ήξερες απ’ έξω μέχρι και τις ανάσες ή το τρίξιμο από το πεντάλ του πιάνου. «Μαλάκα δισκάρα, έλα το βράδυ να το ακούσουμε» και ερχόταν και ο κολλητός να το ακούσει. Γιατί το έλιωνες; Γιατί κόπιασες να το αποκτήσεις. Και γιατί κόπιασες; Γιατί το ήθελες πολύ. Και γιατί δεν είχες και άλλη επιλογή…
Μετά ήρθε το YouTube, το Netflix, το Spotify, τα Cosmote TV κτλ κτλ και τα έχεις όλα στο πιάτο σου, στα πόδια σου, χωρίς να κάνεις τίποτα! Πιο εύκολα παραγγέλνεις ταινία παρά σουβλάκια πια. Και μιλάμε για κάτι που μπορεί να ετοιμάζεται 2 χρόνια. Και πριν απ΄ αυτό να ήταν για 10 χρόνια στο μυαλό του σκηνοθέτη. Και εμείς το έχουμε απλά με το πάτημα ενός κουμπιού. Η ευκολία ήρθε αλλά… η μαγεία χάθηκε. Και η τέχνη είναι πάνω απ’ όλα έρωτας, μαγεία. Δεν είναι ευκολία.
Οπότε; Τι προτείνεις ρομαντικέ εραστή της τέχνης; Να ξαναγυρίσουμε στα 90’s; Να απαγορεύσουμε το Internet; Προφανώς και όχι. Αλλά για να σας εκνευρίζω λίγο ακόμα θα πω 2 λέξεις που είναι πολύ της μόδας τελευταία… «ατομική ευθύνη». Έχουμε και εδώ ατομική ευθύνη. Φυσικά να απολαύσουμε μια δωρεάν ταινία από τον καναπέ μας, φυσικά να ακούσουμε τραγούδια στο YouTube αλλά παράλληλα να πάρουμε τον κολλητό μας, το κορίτσι μας, το αγόρι μας και να πάμε και στον κινηματογράφο. Να πάμε στα ελάχιστα δισκάδικα που υπάρχουν και να αγοράσουμε το cd των καλλιτεχνών που αποδεδειγμένα αγαπάμε αλλά και ένα ενός νέου πρωτοεμφανιζόμενου. Όχι, δεν είναι σίγουρο ότι θα μας αρέσει, όπως δεν είναι σίγουρο ότι θα μας αρέσει το πιάτο με τα θαλασσινά που παραγγείλαμε στο εστιατόριο, αλλά το δοκιμάσαμε. Αλλά να το κάνουμε συνειδητά πιά. Όχι επειδή δεν έχουμε άλλη επιλογή. Αλλά αν συνεχίσουμε έτσι, ίσως να μην έχουμε σε 10 χρόνια.
24/01/2022
Γρηγόρης Πολύζος,
συνθέτης, καθηγητής μουσικής, ρομαντικός εραστής της τέχνης.
