Εικοσ’ πέντε του Μαρτιού, γραμμένο στα ουράνια/ κι η χώρα επαφίεται στης Γιάννας την καμπάνια… Πάντα η 25η Μαρτίου ήταν μια ξεχωριστή εθνική γιορτή για τους απανταχού Έλληνες, καθώς συνδυάζει και την (συμβολική) έναρξη του αγώνα για την εθνική ανεξαρτησία, αλλά και τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου –μπόνους, ο μπακαλιάρος σκορδαλιά.
Φέτος, όμως, η πατροπαράδοτη αυτή γιορτή –που, κάπως μεταφυσικά, καθαγιάζει τον χαλκέντερο εναγκαλισμό κράτους-εκκλησίας– είναι, όπως όλοι ξέρουμε, ακόμα πιο ξεχωριστή. Διότι φέτος συμπληρώνονται αισίως 200 χρόνια ύπαρξης του σύγχρονου ελληνικού κράτους.
Αναμφίβολα –πόση γκαντεμιά, όμως!– η συγκυρία είναι κάθε άλλο παρά ιδανική. Δεινά εξωγενή καταπίπτουν ασταμάτητα επί των κεφαλών μας –η πανδημία, οι ασύλληπτες συνέπειές της, ο Ερντογάν, κάτι σε ψυχροπολεμικό σίκουελ, συν δυο-τρία ηφαίστεια που αφυπνίστηκαν… Και υπάρχουν πάντα και τα ολόδικά μας φάουλ. Από τα πιο ανώδυνα –όπως ένα παρά τρίχα εξώφυλλο περιοδικού που αντί να τιμά την εμβληματική επέτειο αποθέωνε το αφόρητο κιτς– έως τα πολύ, πολύ σοβαρά. Αυτά, ας πούμε, που εκτυλίσσονται εσχάτως σε δρόμους και πλατείες, και εξωθούν, κατά πως λένε ορισμένοι, σε νέο διχασμό.
Ας είναι… Εμείς εδώ θα τα γιορτάσουμε τα 200 χρόνια της νεότερης Ελλάδας μας. Με τραγούδι. Όχι, ένα ή δύο, αλλά 21 (φυσικά). Τα τραγούδια που ακολουθούν επιχειρούν να κωδικοποιήσουν, μ’ έναν τρόπο, κάποια χαρακτηριστικά του Νεοέλληνα. Ακούστηκαν, πλην ενός, σε ελληνικές ταινίες. Όχι μόνο στις πασίγνωστες κλασικές, αλλά και σε πιο πρόσφατες· ταινίες που άμεσα ή έμμεσα μιλάνε για χούγια, έξεις και αξίες που διέπουν τη σημερινή ελληνική κοινωνία, κι όχι εκείνη του ‘60. Κάποια τραγούδια σχετίζονται με συγκεκριμένη σκηνή του φιλμ, άλλα με την εσάνς ολόκληρης της ταινίας, ορισμένα μόνο με τον στίχο.
- «Τι ειν΄ αυτό που το λένε αγάπη» (σύνθεση Τάκη Μωράκη, στίχοι Δανάη Στρατηγοπούλου) με τις φωνές της Σοφίας Λόρεν και του Τώνη Μαρούδα από την ταινία «Το παιδί και το δελφίνι» (1957): Τα πανταχού παρόντα αρχαία μας –και η καπηλεία τους. Κυριολεκτικά και μεταφορικά.
- «Στα λιμάνια ανάψανε φωτιές» (σύνθεση Ευανθίας Ρεμπούτσικα, στίχοι Τάσου Μπουλμέτη) με τη φωνή της Νατάσας Θεοδωρίδου από την ταινία «Πολίτικη κουζίνα» (2003): Η διαχρονική σχέση μας με το φαΐ. Και δη, το σπιτικό, εκείνο με τις μνήμες.
- «Δεκαπενταύγουστος» (σύνθεση Άκη Δαούτη, στίχοι Τάκη Συρέλλη) με τη φωνή της Γλυκερίας από την ταινία «Δεκαπενταύγουστος» (2001): Άλλη μια σημαντική ημερομηνία. Που μες στο κατακαλόκαιρο συμπυκνώνει τη σχέση μας με την θρησκεία –Παναγιά μου, βόηθα!
- «Αυτή η νύχτα μένει» (σύνθεση-στίχοι Σταμάτη Κραουνάκη) με τη φωνή της Δήμητρας Παπίου από την ταινία «Αυτή η νύχτα μένει» (2000): Τα μπουζούκια, και δη, της επαρχίας. Κι η βουτηγμένη στο αλκοόλ καψούρα –σταθερή αξία.
- «Καίγομαι» (σύνθεση Σταύρου Ξαρχάκου, στίχοι Νίκου Γκάτσου) με τη φωνή της Σωτηρίας Λεονάρδου από την ταινία «Ρεμπέτικο» (1983): Το ρεμπέτικο τραγούδι, οι παρέες, οι άλλοτε παρίες του υποκόσμου που μεταλλάχτηκαν σε εναλλακτικούς και κουλτουριάρηδες.
- «Εφάπαξ» (σύνθεση Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, στίχοι Ισαάκ Σούση) με τη φωνή του Γιάννη Κότσιρα από την ταινία «Εφάπαξ» (2001): Το απατηλό όνειρο του εφάπαξ, προφανώς, αλλά κι εκείνος ο άτιμος ο στίχος που βρίσκει «μια λύση στο ποδάρι».
- «Ο χαμένος τα παίρνει όλα» (σύνθεση-στίχοι Γιάννη Αγγελάκα) με τη φωνή του Γιάννη Αγγελάκα από την ταινία «Ο χαμένος τα παίρνει όλα» (2002): Ο εγγενής μας σουρεαλισμός. Άπαιχτος κι απάλευτος ταυτόχρονα.
- «Ζαβαρακατρανέμια» (σύνθεση-στίχοι Γιάννη Μαρκόπουλου) με τη φωνή του Γιάννη Μαρκόπουλου από την ταινία «Επιχείρηση Απόλλων» (1968): Για εκείνη την σκηνή όπου ακούγεται το τραγούδι, για την Επίδαυρο, ρε γαμώτο! Της καλλιτεχνικής ουσίας, και της κοσμικής παπάτζας.
- «Λαός και Κολωνάκι» (σύνθεση-στίχοι Μανώλη Χιώτη) με τις φωνές της Μαίρης Λίντα και του Μανώλη Χιώτη από την ταινία «Λαός και Κολωνάκι» (1959): Δε πα’ να πέρασαν 60 χρόνια από την εποχή της ταινίας; Το δίπολο, καλά κρατεί… Α, και το όνειρο του ΠΡΟΠΟ-που-έγινε-Τζόκερ, βέβαια.
- «Πεθαίνω για σένα» (σύνθεση Λαυρέντη Μαχαιρίτσα, στίχοι Γιάννη Μαύρου & Ελένης Ράντου) με τη φωνή του Γιώργου Μαργαρίτη από την ταινία «Πεθαίνω για σένα» (2009): Το λένε οι πρώτοι στίχοι, το χρησιμοποιεί η ταινία ως εύρημα –η κίνηση, το μποτιλιάρισμα, ο τρόπος που οδηγάμε.
- «Μια στιγμή για πάντα» (σύνθεση Γιάννη Αιόλου, στίχοι Ελένης Ζιώγα) με τη φωνή του Γιώργου Νταλάρα από την ταινία «Το τανγκό των Χριστουγέννων» (2009): Πίσω από τον απαγορευμένο έρωτα του φιλμ, λουφάζει η χούντα της Επταετίας. Και η σκιά της είναι πάντα εδώ…
- «Αν» (σύνθεση Δήμητρα Γαλάνη, στίχοι Παρασκευά Καρασούλου) με τη φωνή της Δήμητρας Γαλάνη από την ταινία «Αν…» (2012): Αφενός, η πρόσφατη οικονομική κρίση. Αφετέρου, η ροπή μας για σενάρια, για υποθέσεις.
- «Κι εγώ μπορώ να γίνω» (σύνθεση Δημήτρη Παπαδημητρίου, στίχοι Οδυσσέα Ιωάννου) με τη φωνή της Φιόνας Τζαβάρα από την ταινία «Φούσκα» (2002): Το μπουμ, και το συνακόλουθο κραχ του ημεδαπού χρηματιστηρίου. Πού πας, καημένε Καραμήτρο;
- «Ένα πρωινό» (σύνθεση Σταύρου Ξαρχάκου, στίχοι Γιώργου Παπαστεφάνου) με τη φωνή της Μαρίας Δημητριάδη από την ταινία «Κορίτσια στον ήλιο» (1968): Εντάξει, από τη μία ο τουρισμός, πυλώνας του ΑΕΠ μας. Από την άλλη, «Στάσου, μύγδαλα!». Ήτοι, διαολεμένο ταλέντο στα σλόγκαν.
- «Να μ’ αγαπάς» (σύνθεση-στίχοι Ανδρέα Θωμόπουλου) με τη φωνή του Παύλου Σιδηρόπουλου από την ταινία «Ο ασυμβίβαστος» (1979): Ό,τι απέμεινε από τα αληθινά Εξάρχεια. Και ο συμβιβασμός που πάντα έρχεται στο τέλος.
- «Τι σού ‘κανα και πίνεις» (σύνθεση Μίμης Πλέσσας, στίχοι Λευτέρη Παπαδόπουλου) με τη φωνή της Πόλυς Πάνου από την ταινία «Όλγα, αγάπη μου» (1968): Ο διαχρονικός καψουρονταλκάς μας. Αγαπάμε, κύριες και κύριοι…
- «Για τη γιορτή της μητέρας» (σύνθεση Μουσικών Ταξιαρχιών, στίχοι Τζίμη Πανούση) με τη φωνή του Τζίμη Πανούση από την ταινία «Ο Δράκουλας των Εξαρχείων» (1982): «Ζακέτα, να πάρεις!» Διότι σαν την ελληνίδα μάνα δεν έχει.
- «Ζωή κλεμμένη» (σύνθεση-μουσική Σταμάτη Σπανουδάκη) με τη φωνή της Κατερίνας Σιάπαντα από την ταινία «Η φανέλα με το 9»: Ποδόσφαιρο, το εθνικόν. Μίζερο, εξωνημένο, αλλά ακλόνητο.
- «Χωρίς αμορτισέρ» (σύνθεση-στίχοι Νίκου Πορτοκάλογλου) με τη φωνή του Νίκου Πορτοκάλογλου από την ταινία «Βαλκανιζατέρ» (1997): Το έτερο εθνικόν σπορ: η λαμογιά, η κομπίνα, η μίζα…
- «Το πράσινο τραγούδι» (σύνθεση Γιώργου Κριμιζάκη, στίχοι Γιάννη Κακουλίδη) με τη φωνή του Χάρρυ Κλυνν από την ταινία «Εις μνήμην» (1984): Το ΠΑΣΟΚ, βέβαια. Που μπορεί ως κραταιό κόμμα να μην ανιχνεύεται πια, αλλά η νοοτροπία (και τα στελέχη) που έσπειρε, ζει και βασιλεύει.
- «Υπομονή» (σύνθεση Σταύρου Ξαρχάκου, στίχοι Αλέκου Σακελλάριου) με τις φωνές της Αλίκης Βουγιουκλάκη και του Γρηγόρη Μπιθικώτση από την ταινία «Μοντέρνα Σταχτοπούτα» (1965): Ό,τι ακριβώς λέει το ρεφρέν: υπομονή. Τα πρώτα 400 χρόνια είναι τα δύσκολα…
